પીઅર રીવ્યુ એ એક પ્રક્રિયા છે જેમાં કોઈપણ વિષય પર લખાયેલ કામ (જેમ કે સંશોધન પેપર, પુસ્તક અધ્યાય, અથવા ગ્રાન્ટ પ્રસ્તાવ) નિષ્ણાતો દ્વારા મૂલ્યાંકન કરવામાં આવે છે જે ક્ષેત્રમાં કાર્યરત છે. આ નિષ્ણાતોને 'પીઅર્સ' કહેવામાં આવે છે કારણ કે તેઓ લેખકના સમાન ક્ષેત્રમાં કામ કરે છે.
પીઅર રીવ્યુનો હેતુ:
- કામની ગુણવત્તા સુધારવા માટે.
- કામની મૂળભૂત માહિતી અને વિશ્વસનીયતા ચકાસવા માટે.
- કામના મહત્વ અને નવીનતા નક્કી કરવા માટે.
- કામને પ્રકાશિત કરવા અથવા ગ્રાન્ટ મેળવવા માટેની યોગ્યતા નક્કી કરવા માટે.
પીઅર રીવ્યુની પ્રક્રિયા:
- લેખક સબમિટ કરે છે: લેખક પોતાનું કામ એક જર્નલ અથવા કોન્ફરન્સમાં સબમિટ કરે છે.
- સંપાદકને મોકલવામાં આવે છે: સંપાદક કામને યોગ્ય નિષ્ણાતોને મોકલે છે જે પીઅર રીવ્યુ કરશે.
- પીઅર્સ રીવ્યુ કરે છે: નિષ્ણાતો કામને ધ્યાનથી વાંચે છે અને તેની શક્તિઓ અને નબળાઈઓ વિશે વિગતવાર અહેવાલ લખે છે.
- સંપાદક નિર્ણય લે છે: સંપાદક પીઅર્સના અહેવાલોનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને નક્કી કરે છે કે કામ પ્રકાશિત કરવા માટે યોગ્ય છે કે નહીં. જો કામ પ્રકાશિત કરવા માટે યોગ્ય ન હોય તો, સંપાદક લેખકને કામમાં સુધારો કરવાની સલાહ આપી શકે છે.
- લેખક સુધારો કરે છે: જો લેખકને કામમાં સુધારો કરવાની સલાહ આપવામાં આવે તો, તે પીઅર્સના સૂચનોને ધ્યાનમાં લઈને કામમાં સુધારો કરે છે અને ફરીથી સબમિટ કરે છે.
પીઅર રીવ્યુના ફાયદા:
- કામની ગુણવત્તા સુધારવામાં મદદ કરે છે.
- ક્ષેત્રમાં નવા વિચારો અને સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપે છે.
- વિજ્ઞાન અને શિક્ષણમાં સચોટતા અને વિશ્વસનીયતા જાળવવામાં મદદ કરે છે.
પીઅર રીવ્યુની મર્યાદાઓ:
- પક્ષપાત હોઈ શકે છે.
- ધીમી પ્રક્રિયા હોઈ શકે છે.
- બધા ક્ષેત્રોમાં ઉપલબ્ધ ન હોય.