સંકલિત અધ્યાપન એ એક એવી અધ્યાપન પદ્ધતિ છે જેમાં વિવિધ વિષયોને એકબીજા સાથે જોડીને શીખવવામાં આવે છે. આ પદ્ધતિમાં વિદ્યાર્થીઓ એક જ વિષયને અલગ-અલગ પરિપ્રેક્ષ્યમાંથી જોઈ શકે છે અને તેના વિશે વધુ ઊંડાણપૂર્વક સમજ મેળવી શકે છે.
સંકલિત અધ્યાપનના ફાયદા:
વિષયો વચ્ચેનો સંબંધ સ્થાપિત કરવો: વિવિધ વિષયોને એકબીજા સાથે જોડીને શીખવવાથી વિદ્યાર્થીઓને વિષયો વચ્ચેનો સંબંધ સમજવામાં મદદ મળે છે.
જ્ઞાનનું ઊંડાણપૂર્વક આત્મસાત કરવું: વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ અને પ્રોજેક્ટ દ્વારા વિદ્યાર્થીઓ જ્ઞાનનું ઊંડાણપૂર્વક આત્મસાત કરે છે.
રચનાત્મક વિચારશક્તિનો વિકાસ: વિવિધ પરિસ્થિતિઓમાં વિચારવાની ક્ષમતા વિકસે છે.
સમસ્યા નિરાકરણની કુશળતા: વિવિધ સમસ્યાઓને હલ કરવા માટે વિવિધ વિષયોનું જ્ઞાન ઉપયોગમાં લેવાનું શીખે છે.
શિક્ષણને વધુ રસપ્રદ બનાવવું: વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા શિક્ષણને રસપ્રદ બનાવી શકાય છે.
સંકલિત અધ્યાપનના પ્રકાર:
વિષય આધારિત સંકલન: એક વિષયને કેન્દ્રમાં રાખીને અન્ય વિષયોને જોડવામાં આવે છે.
થીમ આધારિત સંકલન: કોઈ એક થીમને કેન્દ્રમાં રાખીને વિવિધ વિષયોને જોડવામાં આવે છે.
પ્રોજેક્ટ આધારિત સંકલન: વિદ્યાર્થીઓને એક પ્રોજેક્ટ આપવામાં આવે છે જેમાં તેઓ વિવિધ વિષયોનું જ્ઞાન ઉપયોગમાં લે છે.
ઉદાહરણ:
જો આપણે 'પાણી' ને એક થીમ તરીકે લઈએ તો વિજ્ઞાન, ગણિત, ભાષા અને સામાજિક વિજ્ઞાન જેવા વિષયોને આ થીમ સાથે જોડી શકાય છે.
સંકલિત અધ્યાપનની મર્યાદા:
શિક્ષકની તૈયારી: આ પદ્ધતિને અસરકારક રીતે અમલમાં મૂકવા માટે શિક્ષકને વિવિધ વિષયોનું ઊંડાણપૂર્વક જ્ઞાન હોવું જરૂરી છે.
સમય: આ પદ્ધતિમાં વધુ સમય લાગી શકે છે.
સંસાધનો: આ પદ્ધતિને અમલમાં મૂકવા માટે વિવિધ પ્રકારના સંસાધનોની જરૂર પડે છે.
સંકલિત અધ્યાપન એ એક અસરકારક અધ્યાપન પદ્ધતિ છે જે વિદ્યાર્થીઓને જ્ઞાનનું ઊંડાણપૂર્વક આત્મસાત કરવામાં મદદ કરે છે. જો કે, આ પદ્ધતિને અમલમાં મૂકવા માટે શિક્ષક અને શાળાને પૂરતી તૈયારી કરવી જરૂરી છે.