तेजस्विनाव धीतमस्तु
GCERT
GUJARAT COUNCIL 0F EDUCATIONAL RESEARCH & TRAINING
GANDHINAGR
D.El.Ed. F.Y.P.T.C.
ડી.એલ.એડ્. અભ્યાસક્રમ મોડ્યૂલ
કોર્સ – 7
માહિતી અને પ્રત્યાયન તકનિકી દ્વારા અધ્યયનનું સમૃદ્ધિકરણ- 1
ઈ-કન્ટેન્ટની વ્યાખ્યા
ઈ-કન્ટેન્ટ એ ડિજિટલ સ્વરૂપમાં રહેલું વિષયવસ્તુ છે, જે શીખવા-શીખવવા અથવા માહિતી પૂરી પાડવાના હેતુથી બનાવવામાં આવ્યું હોય. જેમાં લખાણ, ચિત્રો, ધ્વનિ, વિડિયો અને એનિમેશનનું સંયોજન હોય છે. સ૨ળ શબ્દોમાં કહેવું હોય તો user ને યોગ્ય સમજણ આપી શકે, પ્રયોગો કરવા પ્રેરે, અટકળોને અનુમોદન આપે અને જેનો વારંવા૨ ઉપયોગ કરી શકાય તેવું ડિઝીટલ સ્વરૂપનું વિષયવસ્તુ એટલે ઈ-કન્ટેન્ટ
~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~
ઈ-કન્ટેન્ટના સ્વરૂપ (પ્રકારો) વિશે સમજૂતી
લખાણ સ્વરૂપે ઇ-કન્ટેન્ટ
આ પ્રકારમાં સ્વરૂપ
માહિતી મુખ્યત્વે અક્ષરો, શબ્દો, વાક્યો અને ફકરાઓના સ્વરૂપમાં રજૂ
કરવામાં આવે છે. પુસ્તકોનું
ડિજિટલ સ્વરૂપ એટલે ઈ-બુક્સ, શૈક્ષણિક અને સંશોધન સંબંધિત
સામગ્રી ઈ-જર્નલ્સ અને
રિસર્ચ પેપર્સ સ્વરૂપે, કોઈ વેબસાઇટના અલગ અલગ પેજ
પરનું લખાણ, ન્યૂઝ હેડલાઇન્સ
અને સ્ટોરીઝ, પાવરપોઇન્ટ અથવા અન્ય સોફ્ટવેરમાં
લખાણ સ્વરૂપે તૈયાર કરેલી સ્લાઇડ્સ,
ઓનલાઈન કોર્સ મટીરીયલ વગેરે લેખિત સ્વરૂપનું ઈ-કન્ટેન્ટ વેબ પેજ પર
સરળતાથી મૂકી શકાય છે.
દરેક પ્રકારની ઓપરેટીંગ સિસ્ટમમાં તેને સરળતાથી જોઇ
શકાય છે. Wikipedia માં જોવા મળતું
મોટા ભાગનું વિષયવસ્તુ આ
સ્વરૂપમાં હોય છે.
ગ્રાફિક્સ સ્વરૂપે ઇ-કન્ટેન્ટ
ઈ-કન્ટેન્ટનો એક ખૂબ જ દ્રશ્યમાન (Visual) અને આકર્ષક પ્રકાર છે, જેમાં માહિતીને લખાણના બદલે ચિત્રો, આલેખ, ડાયાગ્રામ અને અન્ય દ્રશ્ય તત્વો દ્વારા રજૂ કરવામાં આવે છે. આ પ્રકારનું કન્ટેન્ટ જટિલ માહિતીને ઝડપથી અને અસરકારક રીતે સમજાવવા માટે અત્યંત ઉપયોગી છે. એક કહેવત છે કે 'એક ચિત્ર હજાર શબ્દોની ગરજ સારે છે.' આ સ્વરૂપના ઈ-કન્ટેન્ટથી સંદેશો વધુ અસરકારક રીતે શીખનાર સુધી પહોંચાડી શકાય છે.
ઓડિયો-વિડિયો સ્વરૂપે ઇ-કન્ટેન્ટ
ઈ-કન્ટેન્ટનો સૌથી ગતિશીલ અને ઇન્ટરેક્ટિવ પ્રકાર છે. આ સ્વરૂપમાં માહિતીને ધ્વનિ, ગતિશીલ દ્રશ્યો, અને સંગીત/ધ્વનિ અસરોના સંયોજન દ્વારા રજૂ કરવામાં આવે છે. આજના સમયે પોડકાસ્ટ્સ, ઓડિયો બુક્સ, ભાષણ/પ્રવચન રેકોર્ડિંગ્સ, ડોક્યુમેન્ટરી અને શોર્ટ ફિલ્મો, લાઇવ સ્ટ્રીમિંગ જેમાં વાસ્તવિક સમયમાં લેક્ચર્સ, વેબિનાર્સ અથવા ઇન્ટરવ્યૂનું પ્રસારણ તેમાં યુટ્યુબ, સ્પોટિફાઇ, ગૂગલ પોડકાસ્ટ્સ વગેરે પ્રખ્યાત છે. ઓડયો-વિડિયો સ્વરૂપની અધ્યયન સામગ્રી વધુ અસરકારક બની રહે છે. કારણ કે તે શીખનારના મનમાં રહેલા ભાવો વ્યક્ત કરે છે.
એનિમેશન સ્વરૂપે ઇ-કન્ટેન્ટ
એનિમેશન એટલે સ્થિર ચિત્રોને ક્રમિક રીતે પ્રદર્શિત કરીને ગતિનો આભાસ
ઊભો કરવો. અહીં સમગ્ર ચિત્ર કે પાત્ર હલનચલન કરતું હોય તેવો આભાસ ઉભો થાય છે. ઈ-કન્ટેન્ટના સંદર્ભમાં, આ પદ્ધતિનો ઉપયોગ જટિલ માહિતી, પ્રક્રિયાઓ અને અમૂર્ત ખ્યાલોને સરળતાથી સમજાવવા માટે થાય છે. સામાન્ય રીતે વિષયવસ્તુના ઘણા મુદ્દાઓ એવા હોય કે જેને વાસ્તવિક પરિસ્થિતિમાં રજૂ કરવા મુશ્કેલ હોય છે. દા.ત. પાચનતંત્રનું કાર્ય વાસ્તવિક રીતે બતાવી શકાતું નથી. આવી વિષયવસ્તુના મુદ્દાઓને એનિમેશનમાં ફેરવવામાં આવે છે. જે વાસ્તવિક પરિસ્થિતિનો આભાસ ઉભો કરે છે. આ પ્રકારના વર્ચ્યુઅલ રીયાલીટીનો આભાસ ઉભો કરતી ડિઝીટલ અધ્યયન સામગ્રીને એનિમેશન સ્વરૂપ ઇ-કન્ટેન્ટ કહેવાય છે. સોફ્ટવેર સ્વરૂપ મળતા વિવિધ એન્સાયક્લોપીડીયા આ પ્રકારનું સંયોજીત ઇ-કન્ટેન્ટ છે.
પ્રાથમિક કક્ષાની આંતરક્રિયા ધરાવતું ઇ-કન્ટેન્ટ
પ્રાથમિક કક્ષાની આંતરક્રિયા ધરાવતું ઈ-કન્ટેન્ટ એ એવા પ્રકારનું ડિજિટલ વિષયવસ્તુ છે, જેમાં વપરાશકર્તા અને કન્ટેન્ટ વચ્ચેની આંતરક્રિયા ખૂબ જ મર્યાદિત અને સરળ હોય છે. આ પ્રકારનું કન્ટેન્ટ મુખ્યત્વે માહિતી પહોંચાડવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે અને વપરાશકર્તાને અમુક પૂર્વ-નિર્ધારિત કાર્યો કરવાની જ પરવાનગી આપે છે. આ પ્રકારનું ઇ-કન્ટેન્ટ સામાન્ય રીતે લખાણ સ્વરૂપમાં હોય છે.
ઉચ્ચ કક્ષાની આંતરક્રિયા ધરાવતું ઇ-કન્ટેન્ટ
ઈ-કન્ટેન્ટનો સૌથી અદ્યતન અને અસરકારક પ્રકાર છે. આ વિષયવસ્તુમાં વપરાશકર્તા (User) અને કન્ટેન્ટ વચ્ચેની આંતરક્રિયા જટિલ, દ્વિ-માર્ગીય અને શૈક્ષણિક રીતે મહત્ત્વપૂર્ણ હોય છે.
આ પ્રકારનું કન્ટેન્ટ માત્ર માહિતી આપતું
નથી, પરંતુ વપરાશકર્તાને શીખવાની
પ્રક્રિયામાં સક્રિયપણે ભાગ લેવા અને વ્યવહારુ કૌશલ્યો
વિકસાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે
છે. તેમાં સમયાંતરે પ્રશ્નો,
પઝલ્સ, ગેમ્સ, શોધખોળ, કેસ
સ્ટડી એવા કોઇને કોઇ
સ્વરૂપે આંતરક્રિયા માટેની રસપ્રદ પ્રવૃત્તિઓ
મૂકવામાં આવે છે, પ્રશ્નો
પૂછવામાં આવે છે. અહીં
શીખનારની આંતરક્રિયાનું પ્રમાણ વધુ રહે
છે તેમજ તેને ગમ્મત
સાથે જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું
હોવાથી તેનું પરિણામ સારું
મળવાની શક્યતા વધે છે.
~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~
ઈ-કન્ટેન્ટ નિર્માણની પ્રક્રિયાની સમજૂતી (ઇ-કન્ટેન્ટ રચનાનાં સોપાનો)
સામાન્ય રીતે ઈ-કન્ટેન્ટ વેબપેજ પર મૂકવા માટે નિર્માણ કરવામાં આવે છે. પરંતુ એ બાબત ધ્યાને લેવી જરૂરી છે કે આપણી પાસે વિષયવસ્તુ સંબંધિત કોઈ સાહિત્ય કે ડોક્યુમેન્ટસ ઉપલબ્ધ હોય તે તેના મૂળ સ્વરૂપમાં જ વેબપેજ ૫૨ મૂકી દેવાથી તે ઈ-કન્ટેન્ટ બની જતું નથી. ગુણવત્તાસભ૨ અને અસ૨કા૨ક ઈ-કન્ટેન્ટ બનાવવા માટે ચોક્કસ પગથિયાં અનુસ૨વા પડે, અઘ્યયન સિદ્ધાંતો અને અઘ્યાપન યોજનાઓનો આધાર લેવો પડે છે.
સોપાન 1 હેતુ નિર્ધારણ
ઈ-કન્ટેન્ટ (E-Content) નિર્માણ માટે હેતુ નિર્ધારણ એ પ્રથમ અને સૌથી મહત્ત્વનું સોપાન છે. હેતુ નિર્ધારણ વગર બનાવેલું કન્ટેન્ટ દિશાહીન અને નિરર્થક સાબિત થઈ શકે છે. આ તબક્કા દરમિયાન ઈ-કન્ટેન્ટ (અભ્યાસક્રમ સામગ્રી)ના નિર્માણ માટેના ઉદ્દેશો નક્કી કરવામાં આવે છે. જે માટે લક્ષ્યજૂથની જરૂરિયાતો, લક્ષ્યજૂથની કક્ષા, અધ્યયન નિષ્પત્તિઓ, સમયગાળો, વિષયવસ્તુનું ઊંડાણ વગેરે બાબતો ધ્યાને લેવામાં આવે છે. કોર્સનો સમયગાળો, વિષયવસ્તુનું ઊંડાણ, વિષયવસ્તુની રજૂઆતની શૈલી વગેરે જેવી લાક્ષણિક્તાઓ વિશે ઊંડાણપૂર્વક વિચારણા કરી તેની નોંધ કરવામાં આવે છે. આ પરથી ઇ-કન્ટેન્ટના ઉદ્દેશો તથા લક્ષ્ય નક્કી કરવામાં આવે છે.
સોપાન 2 ઈ-કન્ટેન્ટ રચનાનું આયોજન
અધ્યયન સામગ્રીની અસરકારક્તા અને સફળતાનો આધાર આ તબક્કા પર રહેલો છે. આ તબક્કામાં અભ્યાસક્રમ માટેની જરૂરી માહિતી અને વિષયવસ્તુ વિવિધ માધ્યમો જેવા કે લખાણ, ચિત્રો, ઓડીયો, વિડિયો, અનિમેશન વગેરે સ્વરૂપમાં એકત્રિત કરવામાં આવે છે કે તેની રચના કરવામાં આવે છે. એકત્રિત કરેલી સામગ્રીને યોગ્ય તાર્કિક ક્રમમાં ગોઠવી તેને સ્ટોરીબોર્ડ સ્વરૂપમાં કાગળ પર ઉતારવામાં આવે છે. આ તબક્કો વિષયવસ્તુ અને તેને સંબંધિત મિડિયાની રજૂઆતના આયોજનનો તબક્કો હોવાથી ઘણો જ અગત્યનો તબક્કો ગણવામાં આવે છે.
વિષય/ટોપિક નક્કી કરવો
-
ઉદ્દેશો (Learning Objectives) નક્કી કરવાં
-
લક્ષ્ય સમૂહ (Target Learners) ઓળખવા
-
કન્ટેન્ટનું સ્વરૂપ નક્કી કરવું – વીડિયો, ઓડિયો, ટેક્સ્ટ, ઈંટરેક્ટિવ મોડ્યુલ ઇત્યાદિ
-
જરૂરી સામગ્રી, સોફ્ટવેર અને સાધનો નક્કી કરવાં
સોપાન 3 ઈ-કન્ટેન્ટનું નિર્માણ
ઇ-કન્ટેન્ટ નિર્માણના આ ત્રીજા તબક્કામાં અગાઉ એકત્રિત કરેલ છૂટાછવાયા વિષયવસ્તુને જોડવામાં આવે છે. અહીં બીજા તબક્કામાં બનાવેલી ડીઝાઇન મુજબ જુદા જુદા માધ્યમોમાં રહેલા વિષયવસ્તુનું તેમજ ઓનલાઇન સંસાધનોનું સંકલન કરી એક સંપૂર્ણ કોર્સનું નિર્માણ કરવામાં આવે છે. આગળ થયેલી ચર્ચા મુજબ આ તબક્કા દરમ્યાન નિર્માણ કરવામાં આવતા ઈ-કન્ટેન્ટની અસરકારક્તા વધારવા તથા નિર્ધારિત લક્ષ્ય સિદ્ધ કરવા માટે અઘ્યયન સિદ્ધાંતો અને અઘ્યાપન યોજનાઓનો આધા૨ લેવામાં આવે છે.
- વિષયના આધાર પર સ્ક્રિપ્ટ/લેખન તૈયાર કરવું
- છબીઓ, ગ્રાફિક્સ, એનિમેશન, ચાર્ટ્સ તૈયાર કરવાં
- વીડિયો શૂટિંગ, ઓડિયો રેકોર્ડિંગ, પ્રેઝન્ટેશન તૈયાર કરવી
- ઈ-લર્નિંગ ટૂલ્સ (જેમ કે PowerPoint, Canva) વડે મોડ્યુલ બનાવવો
સોપાન 4 ઈ-કન્ટેન્ટની અજમાયશ
નિર્માણ કરેલ વિષયવસ્તુની અસરકારકતાની ચકાસણી માટે નાના સમૂહ પર તેની અજમાયશ આ તબક્કામાં કરવામાં આવે છે. ઉપયોગકર્તાના પ્રતિપોષણને આધારે ઇ-કન્ટેન્ટમાં રહેલી ભૂલો, કચાશ, યાંત્રિક મુશ્કેલીઓ વગેરેની તારવણી કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ઇ-કન્ટેન્ટમાં મૂકવામાં આવેલા ગ્રાફિક્સ, ચિત્રો, મલ્ટીમિડિયા વગેરે વેબપેજ પર યોગ્ય રીતે કાર્યરત છે કે કેમ તેની ચકાસણી પણ કરવામાં આવે છે.
- શીખનારો પાસેથી પ્રતિસાદ (Feedback) મેળવવો..
- સફળતા અથવા અસરકારકતાનું મૂલ્યાંકન
- કન્ટેન્ટમાં જરૂરી સુધારા, અપડેટ્સ અને ફેરફારો કરવાં
સોપાન 5 ઈ-કન્ટેન્ટ પ્રકાશિત કરવું
અજમાયશના તબક્કા દરમ્યાન જોવા મળતી ત્રુટિઓને દૂર કરી ઉપયોગકર્તાઓના પ્રતિપોષણને ધ્યાને લઇ જરૂરી સુધારાવધારા કરી ઇ-કન્ટેન્ટને આખરી સ્વરૂપ આપવામાં આવે છે. આ રીતે તૈયાર થયેલ ઇ-કન્ટેન્ટ સૌને સહજતાથી ઉપલબ્ધ બને તે માટે કોઈ વેબસાઇટ પર મૂકવામાં આવે છે.
- કન્ટેન્ટને યોગ્ય લર્નિંગ પ્લેટફોર્મ (LMS), YouTube, વેબસાઈટ, અથવા એપ પર અપલોડ કરવું
- શીખનાર માટે એક્સેસ, લિંક્સ, લૉગિન અથવા કોડની સુવિધા આપવી
- કન્ટેન્ટનોસચોટઉપયોગકેવીરીતેકરવોતેનીમાર્ગદર્શિકાઆપવી
~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~
ઇ-કન્ટેન્ટ નિર્માણ માટેના સ્રોતોની યાદી
ઈ-કન્ટેન્ટ નિર્માણ માટેના સ્રોતો ઘણાં પ્રકારના હોય છે, જે સામગ્રીની ગુણવત્તા અને નિર્માણ પ્રક્રિયાની કાર્યક્ષમતામાં વધારો કરે છે. આ સ્રોતોને મુખ્યત્વે ત્રણ શ્રેણીઓમાં વિભાજિત કરી શકાય છે: વિષયવસ્તુ સ્રોતો, ટેકનોલોજી સ્રોતો, અને માનવ સ્રોતો.
વિષયવસ્તુ સ્રોતો
- પાઠ્યપુસ્તકો, સંદર્ભ પુસ્તકો, સંશોધન પત્રો, નિષ્ણાત દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત સામગ્રી અને ડેટા.
- શૈક્ષણિક જર્નલ્સ અને ઑનલાઇન લાઇબ્રેરીઓ (જેમ કે JSTOR, Shodhganga, Google Scholar).
- સરકારી વેબસાઇટ્સ અને અધિકૃત ડેટા પોર્ટલ્સ.
- ઈમેજીસ અને ગ્રાફિક્સ (દા.ત., Pixabay, Unsplash, Freepik – ખાસ કરીને કૉપિરાઇટ-મુક્ત અથવા Creative Commons લાઇસન્સવાળા).
ટેકનોલોજી અને સાધનો
- પ્રેઝન્ટેશન સોફ્ટવેર: (દા.ત., Microsoft PowerPoint, Google Slides).
- ઈ-લર્નિંગ ઑથોરિંગ ટૂલ્સ: (દા.ત., Articulate Storyline, Adobe Captivate, H5P – ઇન્ટરેક્ટિવિટી માટે).
- સ્ક્રીન રેકોર્ડિંગ/વિડિયો એડિટિંગ: (દા.ત., OBS Studio, Camtasia, DaVinci Resolve).
- ગ્રાફિક્સ અને એનિમેશન સોફ્ટવેર (દા.ત., Adobe Photoshop, Illustrator, Canva).
- લર્નિંગ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ (LMS) (દા.ત., Google Classroom).
- ગુણવત્તાયુક્ત માઇક્રોફોન અને કૅમેરા (ઑડિયો/વિડિયો રેકોર્ડિંગ માટે).
માનવ સ્રોતો
- વિષય નિષ્ણાત જે કન્ટેન્ટની શૈક્ષણિક ચોકસાઈ સુનિશ્ચિત કરે છે.
- ઈ-લર્નિંગ ડિઝાઇનર જે શીખવાના સિદ્ધાંતોનો ઉપયોગ કરીને કન્ટેન્ટની રૂપરેખા અને પ્રવાહ તૈયાર કરે છે. શૈક્ષણિક હેતુઓને મલ્ટીમીડિયા સ્વરૂપમાં રૂપાંતરિત કરે છે.
- મલ્ટીમીડિયા ડેવલપર/ગ્રાફિક ડિઝાઇનર જે વિઝ્યુઅલ્સ, એનિમેશન અને ઇન્ટરેક્ટિવ ઘટકો બનાવે છે.
- ટેકનિકલ એડિટર/પ્રોગ્રામર જે કોડિંગ (જો જરૂર હોય તો), LMS માં કન્ટેન્ટનું અપલોડિંગ અને ટેકનિકલ સપોર્ટ પૂરો પાડે છે.
- પ્રૂફરીડર/ભાષા સંપાદક જે કન્ટેન્ટમાં વ્યાકરણ અને ભાષાકીય ભૂલો સુધારે છે.
~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~
✨ ઈ-કન્ટેન્ટના મુખ્ય લક્ષણો
ઈ-કન્ટેન્ટને પરંપરાગત શિક્ષણ સામગ્રી (Textbooks) કરતાં અલગ અને વધુ પ્રભાવશાળી બનાવતા મુખ્ય લક્ષણો આ પ્રમાણે છે:
૧. મલ્ટીમીડિયાનું સંકલન
વિવિધ માધ્યમો: ઈ-કન્ટેન્ટમાં લખાણ, ઑડિયો, વિડિયો, ગ્રાફિક્સ, એનિમેશન અને ઇન્ટરેક્ટિવ સિમ્યુલેશન જેવા વિવિધ માધ્યમોનો ઉપયોગ થાય છે.
શૈક્ષણિક પ્રભાવ: આનાથી શીખનારને વિષયવસ્તુ વધુ સ્પષ્ટ રીતે સમજાય છે અને લાંબા સમય સુધી યાદ રહે છે.
૨. ઇન્ટરેક્ટિવિટી
સક્રિય ભાગીદારી: શીખનાર કન્ટેન્ટ સાથે માત્ર નિષ્ક્રિય રીતે જુએ કે વાંચે નહીં, પરંતુ સક્રિય રીતે ભાગ લે છે.
ઉદાહરણો: ક્વિઝ, ડ્રેગ-એન્ડ-ડ્રોપ પ્રવૃત્તિઓ, ગેમિફિકેશન, ફીડબેક સિસ્ટમ અને સિમ્યુલેશનનો સમાવેશ થાય છે. આનાથી શીખવાની પ્રક્રિયા વધુ આકર્ષક અને વ્યક્તિગત બને છે.
૩. ગતિશીલતા અને પરિવર્તનશીલતા
ઝડપી સુધારા: ઈ-કન્ટેન્ટને જરૂરિયાત મુજબ સરળતાથી અને ઝડપથી અપડેટ (સુધારા) કરી શકાય છે.
સુસંગતતા: આનાથી વિષયવસ્તુ હંમેશા નવીનતમ માહિતી અને ટેકનોલોજી સાથે સુસંગત રહે છે.
૪. સરળ પહોંચ અને ઉપલબ્ધતા
સ્થળ અને સમયની સ્વતંત્રતા: શીખનાર કોઈપણ સમયે, કોઈપણ સ્થળે (ઇન્ટરનેટ કનેક્ટિવિટી સાથે) કન્ટેન્ટનો ઉપયોગ કરી શકે છે.
ઉપકરણ અનુકૂલન (Device Compatibility): તે કમ્પ્યુટર, લેપટોપ, ટેબ્લેટ અને મોબાઇલ ફોન જેવા વિવિધ ઉપકરણો પર ઉપયોગમાં લેવા માટે અનુકૂળ (Responsive) હોવું જોઈએ.
૫. કસ્ટમાઇઝેશન અને વ્યક્તિગતકરણ
વ્યક્તિગત ગતિ: શીખનાર પોતાની ગતિ અને અનુકૂળતા મુજબ કન્ટેન્ટ શીખી શકે છે.
માર્ગ પસંદગી: કેટલાક ઈ-કન્ટેન્ટમાં શીખનારને તેમના પૂર્વજ્ઞાન અથવા રસના આધારે શીખવાનો માર્ગ (Learning Path) પસંદ કરવાની સુવિધા મળે છે.
૬. માપી શકાય તેવા પરિણામો
ટ્રેકિંગ અને રિપોર્ટિંગ: LMS (લર્નિંગ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ) દ્વારા શીખનારની પ્રગતિ, ક્વિઝના સ્કોર્સ અને કન્ટેન્ટમાં વિતાવેલો સમય સરળતાથી માપી શકાય છે.
પ્રતિસાદ: આનાથી શીખનાર અને શિક્ષક બંનેને તાત્કાલિક પ્રતિસાદ (Feedback) મળે છે.
૭. ખર્ચ-અસરકારકતા
લાંબા ગાળે ફાયદો: એકવાર કન્ટેન્ટ બનાવ્યા પછી, તેને વારંવાર છાપવાની જરૂર પડતી નથી, જેથી લાંબા ગાળે તાલીમ અથવા શિક્ષણનો ખર્ચ ઘટે છે.
આ લક્ષણો ઈ-કન્ટેન્ટને આજના ડિજિટલ યુગમાં શિક્ષણ અને તાલીમનું એક શક્તિશાળી માધ્યમ બનાવે છે.
~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~
શૈક્ષણિક ઈ-કન્ટેન્ટ ધરાવતી મુખ્ય વેબસાઇટ્સ
- SWAYAM (સ્વયમ) ભારત સરકાર દ્વારા સંચાલિત પ્લેટફોર્મ. શાળા સ્તરથી લઈને પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ સ્તર સુધીના મફત અભ્યાસક્રમો.
- e-Pathshala (ઈ-પાઠશાળા) NCERT અને MHRD દ્વારા સંયુક્ત પહેલ. ધોરણ ૧ થી ૧૨ સુધીના તમામ વિષયોના ડિજિટલ પાઠ્યપુસ્તકો (e-Books), ઑડિયો, વિડિયો, અને અન્ય શૈક્ષણિક સામગ્રી.
- DIKSHA (દીક્ષા) રાષ્ટ્રીય ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ફોર નોલેજ શેરિંગ (Knowledge Sharing). શાળાના અભ્યાસક્રમ સંબંધિત શિક્ષકો માટે તાલીમ મોડ્યુલો અને વિદ્યાર્થીઓ માટે ઈ-કન્ટેન્ટ.
- NPTEL મુખ્યત્વે IITs દ્વારા સંચાલિત. એન્જિનિયરિંગ, વિજ્ઞાન, માનવતા અને વ્યવસ્થાપનના ક્ષેત્રોમાં મફત ઑનલાઇન અભ્યાસક્રમો અને વિડિયો લેક્ચર્સ.
- National Digital Library of India (NDLI) ભારતની રાષ્ટ્રીય ડિજિટલ લાઇબ્રેરી. ૨ કરોડથી વધુ શૈક્ષણિક સંસાધનોનો સંગ્રહ, જેમાં પુસ્તકો, લેખો, વિડિયો અને ઑડિયોનો સમાવેશ થાય છે.
- Khan Academy (ખાન એકેડમી) વૈશ્વિક બિન-નફાકારક સંસ્થા. ગણિત, વિજ્ઞાન, અર્થશાસ્ત્ર અને કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામિંગ જેવા વિષયો માટે મફત વિડિયો ટ્યુટોરિયલ્સ અને પ્રેક્ટિસ એક્સરસાઇઝ.
- ગુજરાત રાજ્યના શૈક્ષણિક પોર્ટલ્સ ગુજરાત શૈક્ષણિક બોર્ડ (GSEB) દ્વારા સંચાલિત પોર્ટલ્સ પર ગુજરાતી માધ્યમનું કન્ટેન્ટ.
~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~ ##### ~~~~~~~~~
💾 પાવરપોઇન્ટ પ્રેઝન્ટેશનનેને વેબપેજ તરીકે સેવ કરવાનાં પગથિયાં
પાવરપોઇન્ટ (PowerPoint) ને વેબપેજ (HTML ફોર્મેટ) માં રૂપાંતરિત કરવાની પ્રક્રિયા આ પ્રમાણે છે:
૧. Office Button ખોલો
પગથિયું ૧: તમે જે પ્રેઝન્ટેશનને સેવ કરવા માંગો છો તે પાવરપોઇન્ટ ફાઇલ ખોલો.
પગથિયું ૨: સ્ક્રીનના ઉપરના ડાબા ખૂણામાં આવેલ "Office Button" પર ક્લિક કરો.
૨. Save As વિકલ્પ પસંદ કરો
પગથિયું ૩: Office Button મેનૂમાંથી "Save As" (સેવ એઝ) વિકલ્પ પર ક્લિક કરો. આ વિકલ્પ તમને સેવ કરવાના ફોર્મેટમાં ફેરફાર કરવાની મંજૂરી આપશે.
નોંધ: તમે "Save As" વિકલ્પ પર ક્લિક કર્યા પછી "Other Formats" પસંદ કરી શકો છો અથવા સીધું જ "Save As" ડાયલોગ બોક્સ ખોલી શકો છો.
૩. વેબપેજ ફોર્મેટ પસંદ કરો
પગથિયું ૪: "Save As" ડાયલોગ બોક્સ ખુલશે. અહીં નીચે મુજબની વિગતો દાખલ કરો:
"File name" (ફાઇલનું નામ): તમે જે નામથી વેબપેજ સેવ કરવા માંગો છો તે લખો.
"Save as type" (તરીકે સેવ કરો): આ ડ્રોપ-ડાઉન મેનૂ પર ક્લિક કરો.
પગથિયું ૫: સૂચિમાંથી *"Web Page (*.htm; .html)" (વેબ પેજ) વિકલ્પ પસંદ કરો.
૪. પ્રકાશિત વિકલ્પો સેટ કરો (Publish Options)
પગથિયું ૬: "Save As" ડાયલોગ બોક્સમાં, "Save" બટનની બાજુમાં આવેલ "Publish" (પ્રકાશિત કરો) બટન પર ક્લિક કરો.
પગથિયું ૭: "Publish as Web Page" ડાયલોગ બોક્સ ખુલશે. અહીં તમે નક્કી કરી શકો છો કે કઈ સ્લાઇડ્સ પ્રકાશિત કરવી છે (દા.ત., બધી સ્લાઇડ્સ કે અમુક ચોક્કસ સ્લાઇડ્સ).
પગથિયું ૮: કન્ટેન્ટ સેટિંગ્સની સમીક્ષા કર્યા પછી, "Publish" બટન પર ક્લિક કરો.
૫. ફાઇલ સેવ કરો
પગથિયું ૯: "Publish" બટન પર ક્લિક કર્યા પછી, ફાઇલ તમારા પસંદ કરેલા સ્થાન પર .htm ફાઇલ અને તેની સાથે સંબંધિત છબીઓ અને ડેટા ધરાવતા એક અલગ ફોલ્ડર સાથે સેવ થઈ જશે.
સેવ કરેલી .htm ફાઇલ પર ડબલ-ક્લિક કરવાથી તે વેબ બ્રાઉઝરમાં ખુલશે.
💾 એક્સેલ શીટને ને વેબપેજ તરીકે સેવ કરવાનાં પગથિયાં
એક્સેલ શીટને વેબપેજ તરીકે (HTML ફોર્મેટ) માં રૂપાંતરિત કરવાની પ્રક્રિયા આ પ્રમાણે છે:
૧. Office Button ખોલો
પગથિયું ૧: તમે જે પ્એક્સેલ શીટને સેવ કરવા માંગો છો તે ફાઇલ ખોલો.
પગથિયું ૨: સ્ક્રીનના ઉપરના ડાબા ખૂણામાં આવેલ "Office Button" પર ક્લિક કરો.
બાકીના સ્ટેપ ઉપર મુજબ લખવા
💾 માઈક્રસોફટ વર્ડ ડોક્યુમેન્ટ ને ને વેબપેજ તરીકે સેવ કરવાનાં પગથિયાં
માઈક્રસોફટ વર્ડ ડોક્યુમેન્ટ ને વેબપેજ તરીકે (HTML ફોર્મેટ) માં રૂપાંતરિત કરવાની પ્રક્રિયા આ પ્રમાણે છે:
૧. Office Button ખોલો
પગથિયું ૧: તમે જે ડોક્યુમેન્ટને સેવ કરવા માંગો છો તે ફાઇલ ખોલો.
પગથિયું ૨: સ્ક્રીનના ઉપરના ડાબા ખૂણામાં આવેલ "Office Button" પર ક્લિક કરો.
બાકીના સ્ટેપ ઉપર મુજબ લખવા